زندگی دختر و داماد پیامبر اعظم (ص) «الگوی تربیتی» تمام قد است

پس از گذری کوتاه بر «الگو‌های رفتاری» زندگی آسمانی امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) که در شماره قبل به آن اشاره شد، باید مروری نیز بر «الگو‌های تربیتی» زندگی آن دو بزرگوار شود تا فهم دقیق و روشنی از یک الگوی کامل برای زندگی مشترک جوانان امروزی به دست بیاید. گفته شد که الگو‌های رفتاری متعالی و ارزشمندی همچون «بی‌رغبتی به ظواهر مادی زندگی و پرداختن به مسائل اصلی، محبت، احترام و تکریم همسر، پرهیز از رابطه غیرضروری با نامحرم، خدمت کردن به همسر در امور خانه»، باعث شده است تا زندگی دختر و داماد گرامی پیامبر اکرم (ص) برای همیشه تاریخ الهام‌بخش باشد. اما سهم «الگو‌های تربیتی» نیز در زندگی آن دو وجود نورانی کم نیست و شاید بتوان گفت، به برکت آن رفتار‌های متعالی با یکدیگر، جریان تربیت فرزندان در چنین خانواده‌ای نیز در حدی از کمال قرار داشت که فرزندانی همچون امام حسن (ع)، سیدالشهدا (ع) و حضرت زینب کبری (س) پرورش یافتند و هرکدامشان در مقاطع مختلف و حساس تاریخ اسلام، به شیوه‌ای بار پیشوایی و هدایت جامعه را بر دوش کشیدند و در تاریخ ماندگار شدند.
شاید مهمترین جلوه و الگوی تربیتی زندگی امیرالمومنین (ع) و حضرت فاطمه (س)، قبل از دوران تولد فرزندان عزیزشان باشد که در روایات متعدد، بر تربیت‌پذیری فرزند از دوران بارداری مادر تاکید کرده و خود نیز پیشتاز این سبک زندگی بوده‌اند؛ به گونه‌ای که انس با یاد خدا و قرآن کریم و مراقبت بیش از حد معمول نسبت به حلال و حرام را با جدیت پی گرفته و اینطور به همه پدران و مادران مسلمان در طول تاریخ یاد دادند که ریشه‌های «تربیت» فرزند را در همان دوران انعقاد نطفه و بارداری باید جستجو کرد؛ نکته‌ای که علم امروز به خوبی به آن رسیده است. دومین الگوی نورانی برای تربیت فرزند در زندگی آن دو بزرگوار، توجه به انتخاب نام نیک برای فرزند به عنوان یکی از حقوق اوست که بدون شک تاثیر تربیتی قابل توجهی در زندگی فردی و اجتماعی فرزند دارد. علاوه بر این، پرورش شخصیت عاطفی فرزندان و تکریم آنها، جلوه دیگری از روش‌های تربیتی در این زندگی نورانی است؛ بوسیدن فرزند و محبت بی‌تعارف به او و سیراب کردنش از چشمه عواطف پدری و مادری، الگویی است که مخصوصا برای آن‌هایی که از محبت مستقیم به فرزند ابا دارند، می‌تواند سازنده و تاثیرگذار باشد. جالب است که در سیره عملی امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) بازی با فرزندان نیز به عنوان روشی تربیتی و سازنده برای کودکان درنظر گرفته شده و در خلال آن، عمیق‌ترین پیام‌های تربیتی و آموزشی به کودک انتقال داده می‌شود. نقل شده است که حضرت زهرا (س) با فرزند گرامی‌اش امام مجتبی (ع) بازی می‌کرد و او را بالا می‌انداخت و می‌فرمود: «پسرم حسن، مانند پدرت باش، ریسمان ظلم را از حق بر کن، خدایی را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است و هیچ گاه با صاحبان ظلم و تعدی دوستی مکن». آشنا کردن فرزندان با اخلاق و رفتار اسلامی و بندگی خداوند، آنهم با روش‌های غیرمستقیم الگوی تربیتی دیگری در زندگی علی (ع) و فاطمه (س) است که مانند دیگر الگو‌های مورد اشاره، امروز هم برای پدران و مادران راهگشاست؛ در روایت دیگری از امام حسن مجتبی (ع) نقل شده است که فرمود: «مادرم، فاطمه علیه‌السلام را دیدم که شب جمعه در محراب خویش به عبادت ایستاده بود و پیوسته در رکوع و سجود بود تا اینکه سپیده صبح بردمید و از او می‌شنیدم که برای مردان و زنان مؤمن دعا می‌کرد و نامشان را بر زبان جاری می‌ساخت و بر ایشان بسیار دعا می‌کرد؛ ولی برای خویش هیچ دعا نمی‌کرد، من به او گفتم:‌ای مادر! چرا همان گونه که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی، فرمود: یا بنیّ! الجّارثم‌الدّار؛ پسرم! نخست باید همسایگان را دریافت، آن گاه به خانه پرداخت» و اینگونه، نوع‌دوستی و محبت به خلق خدا را در جان فرزند عزیزش می‌نشاند. به منظومه الگو‌های تربیتی حیاتبخش در زندگی دختر و داماد مکرم پیامبر خدا باید کمک به نیازمندان و دستگیری از ضعفا را نیز اضافه کرد که در ماجرای معروف «سه روز روزه‌داری و بخشیدن افطاری به مسکین و یتیم و اسیر» و نزول آیه در شان این خانواده، به چشم می‌خورد. الگو‌های تربیتی این خانواده نورانی نیز مانند الگو‌های رفتاری‌شان آنقدر وسیع است که جا دارد، صاحبنظران علوم تربیتی در این زمانه با دقت بیشتری به موشکافی و مدل‌سازی آن‌ها برای مردمان این روزگار بپردازند.